Türkiye’deki imar mevzuatı, kentleşmenin düzenlenmesi, yapılaşmanın kontrol edilmesi ve sürdürülebilir şehirleşme amaçları doğrultusunda yürürlüğe konulmuş önemli yasal düzenlemeleri kapsar. 3194 sayılı İmar Kanunu ve Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği (PAİY) bu düzenlemelerin temel taşlarıdır. Bu yazımızda, her iki metnin temel içeriklerini ve farklılıklarını özetleyeceğiz.
3194 Sayılı İmar Kanunu
Amaç ve Kapsam
İmar Kanunu, yerleşim alanlarında yapılaşmayı düzenlemek, çevre, fen, sağlık ve güvenlik kurallarına uygun bir şekilde şehirleşmeyi sağlamak amacıyla hazırlanmıştır(1.5.3194 imar kanunu). Kanun; belediye, mücavir alanlar ve özel alanlarda yapılacak her türlü planı ve yapıyı kapsar.
- Yerleşim Planları: Kanun, mekânsal strateji planları, çevre düzeni planları, nazım imar planları ve uygulama imar planlarının hazırlanmasını zorunlu kılar.
- Plan Hazırlama ve Onay Süreci: Belediyeler, valilikler ve ilgili kamu kurumlarının planlama süreçlerinde yetkileri belirlenmiştir. Planlar, ilan ve itiraz süreçleri tamamlandıktan sonra yürürlüğe girer.
İstisnalar ve Yetkiler
Özel kanunlarla (örneğin Kültür Varlıkları Koruma Kanunu) düzenlenen bölgelerde İmar Kanunu sınırlı uygulanır. Ayrıca, kamu yapıları, enerji tesisleri gibi projelerde Bakanlık, yerel yönetimlere işbirliği yaparak planları resen onaylama yetkisine sahiptir.
Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği (PAİY)
Amaç ve Kapsam
PAİY, uygulama imar planı bulunan alanlardaki yapılaşmayı; plan, sağlık ve çevre şartlarına uygun şekilde düzenlemek için hazırlanmıştır. Yönetmelik, yapı projelerinin hazırlanması ve denetlenmesine ilişkin usul ve esasları içerir(planlı alanlar yönetmel…).
- Yönetmelik Dayanağı: Yönetmelik, 3194 sayılı İmar Kanunu’na ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
- Plan ve Yapılaşma Koşulları: İmar planında belirlenen alanlarda, bina yükseklikleri, bahçe mesafeleri, taban alanı katsayıları (TAKS) gibi kriterlere uyulması zorunludur.
Öne Çıkan Düzenlemeler
- Yapı Ruhsatı ve İzni: Ruhsat ve yapı kullanma izinleri için ilgili projelerin planlara uygun olması gerekir. Projelerde değişiklik yapılması durumunda tadilat ruhsatı alınmalıdır.
- Kentsel Tasarım ve Estetik: Estetik komisyonlar, şehirlerin mimari dokusunu korumak ve geliştirmek amacıyla önerilerde bulunur.
- Sosyal ve Teknik Altyapı Alanları: Eğitim, sağlık, spor ve yeşil alanların düzenlenmesi gibi kentsel ihtiyaçlar yönetmelikte detaylandırılmıştır(planlı alanlar yönetmel…).
İki Düzenleme Arasındaki Farklar
- Kapsam: İmar Kanunu genel çerçeveyi çizerken, PAİY uygulama esaslarını detaylandırır.
- Yetki ve Uygulama Alanı: İmar Kanunu daha geniş bir yelpazede kamu yapıları, yerel yönetimler ve özel alanları kapsarken, PAİY daha çok imar planı bulunan yerleşim alanlarıyla ilgilenir.
- İtiraz ve Denetim: Kanun, planlara itiraz sürecini ve Bakanlık yetkilerini belirtirken, yönetmelik, yapı denetim ve projelendirme süreçlerine odaklanır.
Sonuç
3194 sayılı İmar Kanunu ve Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, Türkiye’de şehirleşmenin ve yapılaşmanın düzenli bir şekilde gerçekleşmesini sağlayan önemli yasal düzenlemelerdir. Kanun, genel kuralları ve planlama süreçlerini belirlerken, PAİY ise detaylı uygulama esaslarını ortaya koyar. Her iki düzenleme de sürdürülebilir şehirleşme ve modern yaşam alanlarının oluşumu için vazgeçilmezdir.
Bu yazıda ele alınan ana noktalar, belediye ve kamu kuruluşlarının imar süreçlerini daha iyi anlamalarına yardımcı olacak temel bilgiler sunmaktadır.
